Wytyczne dla działań w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych z roku 1994 stały się przyczyną wprowadzenia udoskonaleń we wszystkich krajach. Zasada pomocniczości w pedagogice specjalnej oraz zrozumienie specjalnego wsparcia edukacyjnego, które powinno być zapewnione pojedynczym dzieciom czy też nastolatkom, doprowadziły do powstania różnorodnych placówek specjalnych oraz opracowania form organizacji kształcenia specjalnego.
Ilościowy i jakościowy rozwój oferty edukacji włączającej jest priorytetem działań w zakresie pedagogiki specjalnej oraz wszystkich osób uczestniczących
w tym procesie. We wszystkich krajach rozwinięto metody diagnozowania pod kątem specjalnych potrzeb edukacyjnych, które jest podstawą indywidualnego wsparcia dzieci i młodzieży. W wielu krajach szkoły specjalne stały się ośrodkami wspierającymi, wyposażonymi w zaplecze szkoleniowe, doradcze oraz ośrodki kompetencji.
Wszyscy inni, każdy ważny
Osoby niepełnosprawne w sposób oczywisty należą do społeczeństwa, które dąży do równoprawnego uczestnictwa, samostanowienia oraz rozwoju wszystkich ludzi. Osoby niepełnosprawne mają jednakowe i niezbywalne prawa w każdej dziedzinie życia. To samo tyczy się edukacji i odnosi się do równoprawnego dostępu do szkół oraz do udziału w zajęciach, w sposób wspierający rozwój jednostki oraz jej uczestnictwa w życiu szkoły. Na tej podstawie działania w zakresie pedagogiki specjalnej należy rozumieć w ogólnym kontekście rozwoju pedagogicznego
i społecznego, oraz dokonać związanej z nimi zmiany perspektywy dotyczącej zajęć inkluzyjnych. Dla dobra dzieci i młodzieży, należy zapewnić oraz poprawiać jakość edukacji specjalnej na takich zajęciach. Pełne i skuteczne uczestnictwo oraz włączanie poszczególnych osób do społeczeństwa są równie ważne jak szacunek dla różnorodności ludzkich istnień. Przyjmowanie niepełnosprawności bez zastrzeżeń jest praktycznym wyrazem człowieczeństwa oraz ochrony nienaruszalnej godności ludzkiej.
Wytyczne dla działań
Edukacja oraz wychowanie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej ma na celu kształtowanie ich osobowości, a także nabycie przez nich umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia oraz aktywnego udziału we wszystkich obszarach życia społecznego.
Omawiane pedagogiczne wytyczne opierają się głównie na dyrektywach Konwencji Praw Dziecka oraz Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Mają one swoje źródło w zasadach inkluzji, rozumianej jako ideę ludzkiego współżycia. W sferze edukacyjnej inkluzja w tym znaczeniu oznacza równoprawny dostęp do „edukacji dla wszystkich” oraz rozpoznawanie i przezwyciężanie wszelkich barier. Dzięki temu wszystkie dzieci i młodzież mogą wnosić swój aktywny wkład we wspólne życie oraz naukę.
Kierunek: adaptacja
Fundamentalnym zadaniem jest dostosowanie szkół do różnorodnych wymogów dzieci i młodzieży, jak również wzmocnienie akceptacji w stosunku do różnorodności i odmienności oraz zwiększenie możliwości i umiejętności szkół do odpowiedniego obchodzenia się z tymi różnicami – zarówno na płaszczyźnie indywidualnej, jak również organizatorskiej i systemowej. Zadania te wykorzystują doświadczenia związane z edukacją indywidualną w szkołach ogólnokształcących[1] oraz zawodowych.
Celem Wytycznych dla Działań jest umożliwienie wspólnego kształcenia
i wychowywania dzieci i młodzieży oraz, mając na względzie ich dobro, zagwarantowanie oraz rozwinięcie osiągniętych już w obszarze pedagogiki specjalnej standardów w zakresie edukacji, doradztwa oraz udzielania wsparcia. W związku
z powyższym można określić czynniki wspierające rozwój edukacji inkluzyjnej.
W odniesieniu do wszystkich planowanych zmian i ulepszeń należy zwrócić uwagę na następujące punkty:
- zarówno dzieci i młodzież zdrowa, jak i niepełnosprawna w każdym ośrodku edukacyjnym uczy się odpowiednio do swoich potrzeb i wymagań;
- należy zapewnić wsparcie o odpowiedniej jakości oraz zasięgu dla dzieci
i młodzieży; - należy dążyć do współpracy wszystkich osób biorących udział w edukacji każdego dziecka czy nastolatka;
- edukacja, doradztwo oraz udzielanie wsparcia w zakresie pedagogiki specjalnej umożliwia wysokiej jakości wspólną edukację;
Kształcenie i wychowywanie młodych ludzi z niepełnosprawnościami to wyzwanie każdego ośrodka edukacyjnego. Zadaniem wszystkich zainteresowanych jest zagwarantowanie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej, która wymaga specjalnej oferty edukacyjnej, doradztwa oraz wsparcia, oferty edukacyjnej i wychowawczej dostosowanej do ich osobistych wymagań oraz możliwości edukacyjnych i wychowawczych. Przy czym znaczący po względem pedagogicznym jest w tym przypadku całokształt środowiska nauczania wraz z jego warunkami.
Nieoceniona rola rodziny
Wiedza rodziców na temat dziecka, ich plan dotyczący życia
i wychowania, jak również ich doświadczenie związane ze sposobem, w jaki dziecko stawia czoła codziennym wyzwaniom w przedszkolu czy w szkole – są to czynniki niezbędne dla edukacji szkolnej oraz wychowania dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Dzieci i młodzież niepełnosprawna powinny wnosić swój wkład w zajęcia w postaci własnych propozycji tematów oraz pytań powiązanych z daną lekcją oraz konfrontować się z nimi świadomie i z pewnością siebie. Sprzyjają temu takie warunki ramowe jak współpraca pomiędzy szkołą, rodzicami i organizacjami wspierającymi procesy planowania oraz wprowadzania w życie odpowiednich metod nauczania i wychowania, a także kontakt z ludźmi o podobnych doświadczeniach oraz możliwość obserwacji wzorców zachowań.
Tłumaczenie: Angelika Pisula
Opracowanie: Elżbieta Konik
Więcej
[1] szkoły ogólnokształcące są to wszystkie szkoły podstawowe, gimnazja oraz szkoły średnie, włączając w to szkoły specjalne i wspierające; szkoły ogólnodostępne są to zarówno szkoły ogólnokształcące, jak i zawodowe z wyłączeniem szkół i centrów wspierających